Doğu Hıristiyanlığı içinde, bir Vahabi Hareket: Yakubi...

Doğu Hıristiyanlığı içinde, bir Vahabi Hareket: Yakubilik ve Yakubi Düşüncesi.

Jan Beṯ-Şawoce
(In Surayt)

In reply to message #0
 
1

Bu olabilir mi? Olanaklı mı? diye sorarak başlansa, belki daha iyi olur düşüncesindeyim ...

Nedir bu Yakubilik? Ne zaman doğdu? Nasıl gelişti? Nerede kök saldı?

Doğu Hıristiyanlığı içinde, felsefik bir göksel hareket miydi? Yoksa dönemin ideolojik-politik bir hareketi miydi?

Ermeni, Kıpti ve Habeş halkları içinde nasıl kök bulabildi? Dayanakları neydi? Etmen ve edilmenleri neydi? Hangi sınıf ve tabakalar için çekirdek oldu?

Sayfolar’daki rolü neydi? Arap ve Türk boylarının istila ve işgallerinden sonra, ortaya gelen ilk Sayfolar’da vurucu güç oldu mu? Bir Hıristiyan grup olarak, Yakubilik Hareketi, neden Arapça dilini anadil olarak kabul etti?

Bugün bu hareketin izleri hala var mı? Yok mu?

***

Tanrıbilimi ile uğraşan tarihçiler, araştırmacılar, bilimciler,... Yakubi Hareketi’nin düşün babasını, Tël-Mawzal’da (Viranşehir) dünyaya 500 yılında gelen, Yaˁqub Burëdˁono’nun (ya da Yunanca kullanılan Zanzalos) adını veriyorlar. Klasik Süryanice’de bu yere Tëllo d Mawzëlaṯ, ya da kısaca Tëllo verirler. Daha sonraları Arapçanın etkisinden olsa gerek, Tël-Mawzal’a dönüşmüş. Bu yere ya yakın ya da içinde olabilen Fesilṯo Manastırı’nda ruhbanlık eğitimine başladı ve burdan mezun oldu.

Fransız doğubilimci Marc-Antoine, Kugener, “Le Corps de Jacques Baradée – Fut Enlevé du Couvent de Casion par les moines de Phesiltha” Clugnet, Léon (ed.), Bibliothéque Hagiographique Orientale, Paris: Librairie A. Picard et Fils 1902, ss. 5-26.

Bu çalışmasında, Mısır’da 578’de bu dünyadan ayrıldığını, yine burda Qasyun Manastırı’nda gömüldüğü ve daha sonraları, burdan kemiklerinin kaçırılış öyküsü ile ilgili iki ayrı Klasik Süryanice elyazma belgeyi ele alıyor. Bunlardan biri Amidli Quryaqos’a, bir diğeri de Mardinli Quryaqos’a aitmiş. Onları bilimsel bir tarzda inceleyip bize sunuyor.

In reply to message #0
 
2

Yakubi ve yakubilik düşüncesi, dün olduğu gibi, bugün de Doğu-Batı Süryaniler (Asur, Aram, Kildani) arasında ne yazık ki, politik çizgi olarak, hala zihinsel devam ediyor.

Halkımızın Avrupa’daki 50 Yıllık Tarihi’nde yüz karası olmuş üç tıkaçımız:

1- Xalaf, Sacido,... ve diğer Midyatlıların kendine kopya ettiği feodalite hegemonyacılığı
2- Kilise ve onun yobaz ruhban sınıfı
3- Mtakazto (ADO) ve onun arap-baasçı, tutucu-sekterist yakubi politik çizgisi.

Bunun öncü rolünü oynadı ve oynamaya da hala devam ediyor.

Bundan kurtuluş nasıl olur? Ya da olabilir?

Bunun içini ve dışını nasıl ve kimler tartışmalı?

Bu konuda düşün üretme gereğini duyan var mı aramızda?

Bence, duyan varsa, hemen burda tartışmaya başlasın!

Çünkü yarın çok geç olabilir!

***

Batı dünyasından Yakın ve Ortadoğu’ya gelen önce Katolik ve daha sonra Protestan Misyon Hareketleri, Doğu’daki hıristiyanları:

Dinsiz,
Kitapsız,
İnançsız gördü.

Bunda haklı mıydılar? Aramızda bunun tartışması hiç olmadı.

***

Tanrıbilimine göre, yukarıda dizilen üç önemli ana konu, doğrudur.

Konuyu burda tartışırken, kiliselerimizin İÖ’den aldığı altar vb (dua, beddua, perhiz, yortu,...) gelenekleri, bir yana bırakarak, konuyu ele almak önem taşıyor.

Bu konuda bilgisi olanlar, buyrun, burda konuyu birlikte tartışalım.

In reply to message #0
 
3

Halkımızın Avrupa’daki 50 Yıllık Tarihi’nde,
yüz karası olmuş üç tıkaçımızdan, bu yazıda
kilise ve onun yobaz ruhban sınıfına değinmekte yarar var sanırım.

***

Yıl 1993, Xori Brahim Hajjo ile, uzun bir söyleşi yapmıştım. Bu söyleşi sırasında kilise ruhbanlarının eğitimsizliğini, gericiliğini, bilinçsizliğini, ortaçağcı zihniyetini,... Xori ile yemek yerken hep tartışırdım. Bana kilisenin bu konudaki inanç ilkelerinden birisini şöyle aktarmıştı:

Evladım Jan! İtiraf etmek zorundayım...

Seninle tartışırken, seni iyi yokluyor ve seziyorum, bu konulara çok ciddi eğiliyorsun! Bu tavır ve tutumundan 2-3 tane ruhbanımız olsa, bu kilise, bu hale kesin düşmüyecekti. Ama maalesef yok!

Ve kiliselerimizi yıkımın pençesine teslim eden, hep tepesindeki patrikler olmuş, bunu sana ilk defa anıyorum. Bizi kökten de yıkan, yine onlar hep olmuş!

Kilisemizde, tarihi ilkesel hatalarımızdan biri de şu olmakta: Ruhban kara cübbeyi giydimi, onu soymak yok!

***

Tanrıbilimine göre, Yakubi ya da Süryani Ortodoks Kilisesi dediğimiz ... “dinsel” kurum, neden:

Dinsiz,
Kitapsız,
İnançsız?

Bu yönde yürümesi, tarihte ne zaman başlamış? Hıristiyanlıktan uzaklaşması ya da daha doğrusu, dinsel yolundan sapması, ne zaman başladı?
Bu konuda araştırma yapmış ya da ilgilenmiş, bilimci hemen hemen yok!
Batı Dünyasında, Doğubilimi bölümlerinde, süryanibilimciler kilisenin diliyle, kilise binalarıyla, misyonuyla, tarihiyle, felsefesiyle, ayinleriyle,...... ilgilenmiş. Bu konuda yayınlanmış yığınlarla ürünleri var, ruhbanlarımız, bunlardan ne derece yararlandı ya da yararlanıyor?
Bu konuda bilgisi olanlar, lütfen buraya not düşün, bizi bilgilendirin.

***

Avrupa’da kilisemiz, neden sağlam bir kayaya çarptı?
Konu ile ilgili bilgisi, düşüncesi,... olanlar, bu bildiğinizi, buraya aktarırsanız sevinirim.

In reply to message #0
 
4

Halkımızın Avrupa’daki 50 Yıllık Tarihi’nde,
yüz karası olmuş üç tıkaçımızdan biri olan kilise ...
ve onun yobaz olan ruhban sınıfına değinmekte her an için yarar var sanırım.

***

Bugün Doğu-Batı Süryani (Asur, Aram, Kildani) halkımız, dünyanın hemen hemen her köşesinde, dağınık bir durumda yaşıyor. Her gittiği yeni yerine, birlikte kendi yerinden, bu yeni yerlerine uyuşmasızlıklarını, zıtlıklarını, karşıtlıklarını, bilgisizliğini, bilinçsizliğini, ulusal-inkarcılığını,..... da beraber yanında almış. Bunları bu yeni yerlerinde yaşatmayı sürdürdü ve hala da sürdürmeye devam etmektedir. Bunu yeni kuşağına da ustaca aktarmayı başardı ya da devretti denilse, belki daha doğru olur, sanıyorum.

Ve bu yüzden bugün halkımız, zihinsel olarak, ne yazık ki, Afrika’nın kuytu yerlerinde yaşamakta olan herhangi bir kabilenin zihniyetini, 1 mm bile, aşmış değil.

***

Burda Face’te, ister Şurayt dediğimiz anadil Çağdaş Süryanice, ister Türkçe kaleme aldığım yazıların politik içeriğini anlıyan, kavrıyan, ne anlamda ele alınıyorlar,.. anlıyanı çooook az!

Birileri, dilin kendisini anlamaz, diğer birileri de, konuya dini-mezhepsel ya da sekter, ailesel, bölgeci,... yanaşır.
Ve, bu konuları ele almamak için dini-mezhepsel gerekçe ileri sürerler.
Burda Face’te Kildani Kilisesi’nin Delli’si de, Sako’su,... başkası da ele alındı, alanlara karşı hiç bir olumsuz notum olmadı, olamaz da! Çünkü ruhban sınıfının her kilisemizde ne dolaplar çevirdi, çeviriyor,... araştıran, mercek altına alan ve inceleyenlerdenim.
Sizde benim gibi, bu konulara araştırı ve inceleme anlamında el atarsanız, sevinirim. Size yardımcıda olurum! Varsanız ben hazırım!

***

Xori Brahim Hajjo’yu bir önceki yazıda ne tarihçi, ne dilci ve ne de benzeri tanıtmadım. Sadece ve sadece, onunla yaptığım Sözlü Tarih söyleşi sırasında birlikte tartıştıklarımıza yer verdim. Ruhban bir kişilik olması nedeniyle, ona varolan olumsuzluğun neden giderilmediğini sormama aldığım yanıtı aktardım. Adamın kendi düşüncesi mi, değil mi,... onu, siz bilmek ya da tanımak istiyenlere sundum. O kadar!

***

Uzun bir süredir, Prof. David Gaunt’la birlikte, 1800’lerde Doğu-Batı Süryaniler ne yaptı? Tarihine el attık. Sayfo 1915’i daha iyi anlamak, daha iyi kavramak için bu çok gerekli!

Burda Yakubi kilisenin, Vahabilik politik çizgisinin düşün ve zihniyeti çok açık ve çok belirgin! Örneğin dinsel kardeşleri olan (katolik, protestan) kiliselere saldırı, yağma, talan, el koyma,... hemen hemen her yerde var. Bunların bilgisi ve belgesi var!

Kilisenin kendi üyelerinin zihnine kazdırdığı bu etkin hizipsel konum hala devam ediyor.

In reply to message #0
 
Faylasof faransawi, Voltaire, mërle:

Moran!..

këtli lẖuḏe, ẖa, menox ţalab,
i naqla d howën ẖawroni,
hat, hama mastër acli!

nayar d këtli, kuḏac ğalabene
mënayye, hat lë ẖarulox,
yabo, hani ţrayyën acli!

In reply to message #0
 

In reply to message #0
 

In reply to message #0
 

In reply to message #0