Kewo d ẖabo ...

Kewo d ẖabo ...
Jan Bet Sawoce

In reply to message #0
 
1

Aẖe w Aẖwoṯo,

Harke, zabno baš, mede lë kṯёwli... naqlat maxleli ruẖi, lašan qureno, mën kṯёwxu w mën lë kṯёwxu harke. Cam hawxa ste u kewo dë mšalёţ cal cëlmo, ayko w ayko kmawbël noše acme, kqureno.

Bi qamayto, sidan b “Xëznat d lišono”, haka kit w haka qralxun cal xabro d “korona” w kit šroẖo acle ... mënyo, mën ksoyëm? Bu aşёl u xabro latyo urhoyo, latini’yo.

Lišono urhoyo, hawxa kit buwwe w cabërle ğalabe xabre më lišone ẖrene... Cal d këtwe urhoyo, lišono cal bëng diḏe b cëlmo d yëlfono bu zabnayḏa, hawxa macbarle l side xabre d yalife w yëlfono.

Awgin Manna, Tuma Odo w ğer, macbarre l sidayye, mede ţabiciyo, la’an hani qranne w ẖzanne bë kṯowe d meqëm mënayye, hënne ste nëqlënne l sidayye.

Bu nqolo dë nqëlle, cwodo ‘atimologi’ cal d lawëlle, kmaẖtitu bolo, cal qurmo d kul xabro, mayko aṯi, koṯe, šroẖo latte.

Hawxa cwodo kit, Georg Heinrich Bernstein këtle hawxa cwodo rwiẖo, urhoyo w lišono latini. Xëzne d këtle bu internetyo, d kobëc kibe manẖatla l sidi w ẖoze, ğalabe xabre, mayko w mayko cabirine l urhoyo. Mede ţabici ste, lišone mëdde xabre mu urhoyo ste l sidayye.

Bar Bahlul, meqëm mënayye, lë qreli w lë ẖёrli buwwe lašan korona, bu nëquşo huwwe kšorëẖ l hën mëdone... maḏco latli, huwwe mën komër.

In reply to message #0
 
2

B riše dan 60’yat, nacimewan. Bu Ţuro talawizyon, radyo,... latwo. An noše, blalyo ëzzënwo li jëvate dë ẖḏoḏe. Bi jëvate ağlab gawre mëžğëliwo.

Aẖna ste nacimewan, yëtwinawo b qërniṯo w šëmcinawo lu mede d kuraxwo bu lalyo di jëvate.

Ar rabe mbaẖsiwo w ëmmiwo: I naqla d aṯyo i ẖabo, an noše qime mayṯiwo. Mawbela qiyëmto d noše acma.

Han naqla haṯe ţrewola bёṯra maṯle, mamre, xabre...

I naqla ẖa d caqwole ğalabe më ẖa ẖreno, b dukṯe d şucro umarwo: Way i ẖabo uṯyolox! Aw ... way i ẖabo bëlcolox!

I naqla gawro ste d caqwole më aṯto, umarwo: Way ẖabo d mëblolëx w xulşinawo menëx! Aw, “... de kaṯyo i ẖabo, mẖaḏёr ruẖёx!”

Niše w gawre ste, lašan d mazëciwo an nacime, ëmmiwo: Kaṯyo i ẖabo d mëblolox! Yalla, meqëm d ëṯyo, dmax!

***

Hawxa kewo ayna šato aw ёšnewe d aṯi, sidan maḏco layt! Kmaẖwe maẖ ẖkeyat d karëx b jil bëṯёr më jil, tlofo rabo hawi sidayna bu Ţuro.

Aydarbo bdela li ẖabo, aydarbo xalişo, an noše mën sëmme, kmo šne grëšla, adyawma b iḏayna maḏco layt!

Haka nošo mënayxun, side kit maḏco, yabo harke ẖetulle, kṯawulla!

***

Ǧer mawxa, kit maṯyo d qamşo...

Këmmiwo naqla ẖreto ar rabe d meqëm “... cayme, cayme uṯanwo! Maydiwo lu zad d këtwo b arco! Hënne šëble cloye w an noše fayšiwo dlo zad!”

Maṯyo di raqqëke, kuḏcinale, bëṯёr mu ẖtiyatwe. Meqëm mu ẖtiyat, aṯi naqla ẖreto raqqëke aw lo, maḏco sidi layt!

Haka l nošo këtle, raja, maẖetu u maḏco naqla ẖreto harke.

In reply to message #0
 
3

Mërli, ar rabe d meqëm, jil bëṯёr më jil, aṯi w maţi mamro d šamëcinale mënayye b jëvate d lalyo bu bayto. Adyawma hano, hën mene fayёš acmayna. Sahmo rabo mene, şurayt cal d latyo lišono kṯiwo, nošo lë kṯёwle, am mamre mvayci!

Hëwli qamayto, ёšmo d ẖabo, bas šroẖo acla lëwli.

Du šrolo, u xabro xabro b şurayt’yo, latyo dayno më lišono w cabër l şurayt d kit b femayna. Më zabno yarixo şurayt jiranyo cam lišono kurdayt, carabayt, cëbrayt, fërsayt, aṯi zabno ste bu zor, sim jiran cam tërkayt ste.

Mede ţabici, al lišonani mëdde w hëwwe lë ẖḏoḏe xabro w hawa, ţabica w nëfuẖo lë ẖḏoḏe. Mawxa kẖuzena, mëžğëlone d şurayt hën rakixe w makixe b lišono d këtte, hën ste zërz w zërbav’ne.

Harke kẖuzena, ţabica d mëdle lišono w hawi mëlk b femo.

***

Xabro d ẖabo, i naqla d kowe ţwiruṯo qwiṯo cal camo b sëbbe d qaţlo d afe, an noše kẖёrwi ab bote d këtte. Dëkṯo d ẖowën lë kfašše. Quţ d këtte kmidahdër, mëklo l fako l nošo lë këwele aw lë kfašlo. Sẖoyo, ẖiyofo, šanṯo,... kmёţworo.

Bay yawme, baš šabe, bay yarẖe,... nafšo i naqla hawxa dë kfayšo, bu gëšmo knofëq kewo qadoẖo. Hano kfoyët më ẖa l ẖa w kmadre nošo mu ẖaylo d këtle. Këmmi ‘ţarp’ w knëfli më qime l arco.

Ha i ẖalaṯe kula, këmminala ‘ẖabo’. Kewo dlo ẖёwwe.

***

Bi sëbbe d aṯina l larwal du aṯro, bdelan kyulfina cal aṯmël mën aṯi b qarcayna...

Mu yawmo d atino lu Swed, cayni makrëxoli cal maḏco d këtlan mvayco. Sahmo mene, bas nacimo heš maltamli. Sahmo ẖreno, u rabo, heš latyo layimo. Kubacle caqël, quwwe, lebo, ẖšowo, maḏco,... dlo, zaẖme d loyëm.

Kmaẖtitu bolo, harke, mu mede d maltamli, dayëm këmqadamno, kfëlağne acmayxu, lašan hatu ste d hëwetu more d hawxa maḏco.

Hatu ste maltemu, hatu ste hawxa kṯawu!
Dlo, ylofo aydarbo kibe howe?

In reply to message #0
 
4

Gabayna bu tarix, kewo d ẖabo, dayëm aṯyo bëṯёr më qaţlo w tëqţilo...

Maḏco d kit sidi, hul ucdo, “... Alo më zawlo, më cajaq, më pisiye,...” nafëq mikrob, virus, kewo,... w mbarbëz, haškara gëd umarno: Heš layt!

Nošo këtle? Maẖetulle harke, ëno w ğer ste lašan d uḏcina...

***

Këtlan tarix, malyo ḏёlëm!

Hano latwe bas cal gёšmo d nafšo, cal arcowe ste... gabayna, lašan ruẖo d ëmṯo dlë yoce, mawqëḏ bayto, qriṯo, arco, karmo,... harke, nošo d xalëş mu qaţlo, ẖёwwe dlë hëwele, niyye, lë dcoro dlë hëwele, sim hawxa strateji!

W hano malaxle, hul adyawma!

Bu tarix a 30 (carab, kurmanj, tërk, fërs,...), hawxa strateji hawëlle lašan maẖti iḏo cal mal, mëlk w ruẖo... d këtwo sidayna.

Sayfo 1914, hawxa hawi w qšoco ẖaroyo huwwe hawi...

Bas ëno gëd ducarno l meqëm, kul naqla harke gëd maẖёtno maṯlo mene, lašan d uḏcitu, kul mede lo b Sayfo ẖaroyo, bdele w tayëm.

***

Fol. 59 a. A note, referring, as it appears, to a Kurdish expedition against the Christian, in the year 2011, A. D. 1700, now much effaced.
“... ba šnaṯ tren alfayo w ẖḏaẖşar (2011) d yawnoye eṯo b gali (?) Mẖammad Paša w cadar l Aşlan Ağa w came ... w arbco buriq (?) w eṯo l Ţurcabdin w bot b Mёḏyaḏ b yum ceḏo da šliẖe wa šqal men rišone dilhun ẖamšo kise w ezal l Beṯ-Ncem qriṯo wašbo menhun gabre w neše w ţalye w ţalyoṯo w awbel enun l Kfar-Gawze w ezal amir Aẖmad da mẖalmoye w zban enun meneh w cadar enun l aṯërhun w qţal men kurdoye 300 gabre w nešin, omrin da 700 eṯqţal w iṯwo cameh 21 alfayo gabre.
Wa kṯab holen mšamšono sohḏo ẖaţyo mëḏyaḏoyo men ğenso d meṯdalël Beṯ-Şawme. Iṯwo cam hono Aşlan Ağa 21 alfayo yatir qalil.”

Nëbco: W. Wright, Catalogue of Syriac manuscripts in the British Museum, Part II, London: Longmans & Co., 1871, Codex 841, p. 880.

In reply to message #0
 
5

Gabayna b tarix, cal Ţurcabdin w ẖḏor Ţurcabdin, hawi kmo naqlat zalzale. Aclayye, ucdo maḏco latli... Bёṯër më hawxa zalzale ste, mën hawi, naqla ẖreto maḏco latli.

Haka l nošo këtle, raja, maẖetulle harke, lašan d uḏcina, mën hawi?

Amma mqabël d hawxa, mën hroše, hjome, ẖërobe,... hawi cal arco d Beṯ-Nahrin, kit kṯowe, kṯiwoṯo, mamre,... Hani, hën baytoye w hën ste baroye këṯwёnne.

Mede dë kṯёwwe, adyawma haw fayёš talyo, i naqla d rëẖmina, i naqla d ëbcina amţena bahro cal cëtmo d kit, cal tarix d kit sidayna, latyo zaẖme.

Hani, hul ucdo, aclayye maḏco lawilan...

Maṯlo, am moğol aṯёn lu Madёnẖo, kefo cël më kefo, lë ţralle. Jangiz Xan, Holako, Timur-Lëng,...

Az zabne d aṯёn kowën hani: 1393-1399, 1400, 1401, 1402, 1403, 1451, 1503. Bayn d hani ste hawi naqla ẖreto ğalabe hrošo d carab, kurmanj w lawğël aẖna bayn dë ẖḏoḏe cal ẖḏoḏe.

Qaţle, nhobo, yqoḏo w qšoco d caylat w qëryawoṯo mu qurmo. W şёroye mahzamme w tayihi bu cëlmo lašan dlë mëqţoli.

Ah haroše mawballe qiyëmto d nacime w niše xëd yasire l ruẖayye. Hani kulle azzën më iḏo, hawën mënayye cam u zabno.

Bu aṯro, zabno yarixo, falët kewe, kafno, şahwo, mawto,... b noše d fayёš cal rağlo. Hani, mu zabnano, b Sorino Ešacyo kёṯwile, kobe şёrto mën hawi w mën lawi?

***

An noše d këbci yulfi mën hawi, ẖuru ba tre nёbce d laltaẖ b lišono faransayt (faransawi).

1- Jean Maurice Fiey, Sources syriaques sur Tamerlan, Le Muséon 101:1-2 (1988), f. 13-20.

2- Félix Nève, Exposé des guerres de Tamerlan et de Schah-Rokh dans l’Asie Occidentale, d’après la chronique arménienne inédite de Thomas de Medzoph, Bruxelles: M. hayez, imprimeur de l’académie royale 1860, 157 f.

3- “Fgac ba kṯobo hono Ešacyo lo ẖašẖo w ... men kul dabšem qašišo Bar-Danẖo mšamšono men Beṯ-Sbirino qesţro. Wa tbac şluṯo men kul foguce ba šnaṯ 1712 d yawnoye. Wal atus dukso amin.” See Assemani, Bibliotheca Orientalis, Tome II, p. 384”. W. Wright, Catalogue of Syriac manuscripts in the British Museum, Part II, London: Longmans & Co., 1871, p. 899.

4- Denẖo Bar-Yacqub b Beṯ-Severina: Adiq w ẖor wa fgac ba kṯobo hono mle ẖaye ruẖonoye qašišo Danẖo bar qašišo Yacqub Sbirinoyo, Aloho nẖasele ba şluṯ foguce mhire ... b cayni foṯo kit tarte kṯawyoṯo ẖḏo b carabi w ẖḏo b suryoyo, më tarix 1731, 1420 BM. Ḫḏo kṯёwto më Ešacyo më Ba-Sabarina (Beth-Severina), i ẖreto më dayroyo Yešuc më Mor Gabriyel ... daq w ẖor wa fgac w aşed ba kṯobo hono mle ẖaye ruẖonoye Ešacyo lo ẖašẖo dab šem qašišo men Beṯ-Sbirino. Kul d qore nsaraẖ şluṯo l koṯubo qaḏmoyo. W cal dawyo d amir hwoy holen šnaṯ 1731 d yawnoye. Kad ayk ciro eṯbaqi ba kṯobo hono mle ẖaye d Muše Bar-Kifo. Yešoc Axësnoyo w şluṯo asraẖ l da mşale cal koṯubeh da kṯobo hono w šarko. ” Ibid, p. 881.

5- Suğiṯo b nišo d Mor Afrem cal Timur-Lëng amiro, la mnoẖo qašišo Ešacyo d Beṯ-Sabrino,” Gustav Knös, Isaiae presbyteri carmen in Tamerlanem, metro Ephraemitico conscriptum, Chrestomathia syriaca, Göttingen, p. 108-9, codex 164 b Bibliothèque Royale de Paris, adyawma B.N.Syr. 276 (3*), fol. 11-14v. Catalogue Zotenberg, p. 212, kṯawto më Middo (Midën).

6- Ešacya al-sëryani, gab Gabriel Cardaẖi b Kitab al-kanz al-thamin (Liber thesaurus de arte poetica Syrorum), Rom: Ex typographia Polyglotta 1877, p. 113-8.