Camaniyel Poli këmdafëc bas cal cayle, lo mede ẖreno... ...

Camaniyel Poli këmdafëc bas cal cayle, lo mede ẖreno...

H̱anne Safar w cayle d Bë-Safar b Mëḏyaḏ,
mën dawro hawëlle bu Sayfo w meqëm mu Sayfo?

Më Jan Beṯ-Şawoce
Iyyar 2015

In reply to message #0
 
1

Camaniyel Poli, kowe mëb Safar. Hawile zawno yarixo, kgorëš i masale l masale d cayle, w tamo kobëc d ẖonëq u cwodo d kit cal Sayfo w cal Mëḏyaḏ. Dayëm mërli, ucdo ste kumarno: hano ǧalţoyo!

Camaniyel maẖwele w kmaẖwe, u cwodo d këtli, dayëm mqabël d cayle d Bë-Safar.

D huwewo šrolo, qay gëd mtarjamnowo u kṯowo d Malak Barşom, huwwe ste mëb Safar kowe, mu carabi “Ahtazzi ya arjuẖat al-baţal, qëşşët al-kifaẖ wa al-bëţula wa al-taḑẖiya” lu swedi “Malak Barşoms Politiska Manifest, SÅ SKIFTAR HJÄLTARS ÖDEN - En berättelse om kamp, hjältemod och offervilja, av Safar Safar”

I naqla ẖa d moyëd Sayfo d hawi b Mëḏyaḏ l iḏo, latla ëmkan dlë maẖke cal Bë-Safar. U sabab, hawëlle bi siyase dawro, mena b Mëḏyaḏ w mena ste bu Ţuro. I naqla ẖa d maẖke, d koṯëw cal hawxa, lë kowe mqabël d cayle aw d nošo b gawe d cayle...

Mënyo d hawi, mën hawi?

Caziz Sacid kowe b Berlin, sëmle fëlim cal u Sayfo. Zawno yarixo cwëdle, azze lu Ţuro. Tamo grëšle şërtoṯo ayko w ayko hawi u qaţlo. Grëšle b Mëḏyaḏ ste. I proža du fëlim, bu Swed ẖuyoḏo oṯuroyo kali b ẖaşa, mcawnole. Tawdi lu mede d sëmme.

Bu fëlim, karyo maẖkeli cal u nfolo d Mëḏyaḏ, cal u qaţlo d hawi bi dërto dëb Cadoka.

In reply to message #0
 
2

Šato 2004, awwël naqla, kṯëwli cal Mëḏyaḏ, aydarbo nafilo bu Sayfo 1915? Dokumane kṯiwe, nëquşo këtwo, bas dlo aţlahiye kuraxnowo aclayye, hani aykone? I naqla ẖa d korëx cal dokuman, lë kforëq d manyo? Lë kforëq b mën lišonoyo!... aw kaṯowo manyo? Bu cwodo du tarix, kul yaḏoco hawxa ksoyëm, hani kmaltamme, bëṯër ksamme analiz.

Hul ucdo, mede kṯiwo b oşmanli cal H̱anne Safar, cal cayle d Bë-Safar, mu zabno du Sayfo heš b iḏi layt! La’an u aršiv daw walayat aw das Sanjaqe di Oşmanliye, heš şxirene. Yawmo may yawme, ëlla hani gëd mëftoẖi w nëfqi li ẖolo. Haka mede maţi l iḏi, gëd huweno fşiẖo.

Hano dlo kloyo gëd fëlaǧnole harke aw b ǧer cwodo cam an noše d këbci uḏci zëd cal i masale d H̱anne Safar aw di cayle d Bë-Safar mu zabno du Sayfo.
Cal meqëm mu Sayfo, dokumane kit cal Bë-Safar. Hani mšaklene. Kmaẖkën cal aq qalat d hawi bi cito b Mëḏyaḏ.

***

Gëd ducarno li šato 2004. B Bayrud bu konferans d këtwola l “Syriacum Symposium” mqadamli u cwodo. Bëṯër mayo ẖaḏërno cam programe d talawizyon b ACSA TV, maẖkeli naqla ẖreto, Mëḏyaḏ bu Sayfo, aydarbo nafilo?

Bu cwodo, maẖweli H̱anne Safar, droco di dawle w cwëdle cam i dawle Oşmanliye b Mëḏyaḏ w bu Ţuro.

Camaniyel Poli, i naqla d šamëc lu medano, aṯi mqabël w mërle: Hano latyo šrolo, dugleyo!

Šafiro!

Czim ǧalabe naqlat, “tox mdafëc, mar latwe zlam di dawle...” laṯi.

***

Zawno yarixo, maltamli maḏco d kit gab sowe şëroye bu cëmro. Hën b şurayt, hën b carabi, hën b kurmanji w hën ste b tërki maẖkalle. Harke kit maḏco cal Bë-Safar w cal H̱anne Safar. Mu maḏcano manfaqli cwodo kṯiwo li ẖolo.

Heš kmaltamno, u cwodo këmdawëm.

In reply to message #0
 
3

Aẖnone, Aẖwoṯo,

I naqla nošo d cowëd b masale d Sayfo, tëcliyo l hën w tënẖito l hën, lë kowe d howe, d howe, i naqlayo latyo cwodo! Hawxa cwodo, bëṯër natije kayisto lë kobe. Hano pransib du cwodo bu yëlfonoyo.

B hawxa cwodo, an noše yaḏoce kẖayri, ar riše, a mdabrone, aš šutose, ag gabe, ac citawoṯo,... mën sëmme? Hanoyo dë ţrele d howe xşara aw fayde... ëno ste hul d aṯi meni, cal hawxa karëxno, mšayeli w mawlafli ruẖi. Lo zëd w lo noqëş, u cwodo gabi heš hawxa këmdawëm.

***

Ducrina l Camaniyel Poli...

Zabno yarixo, mšayele lah hadome di cayle dëb Safar, mën kit gabayye cal i cayle mede kṯiwo?

Muhim bi ẖarayto maţi cal kṯowo (mu ahël b Amarika) b lišono carabi ëšme “Sayfo Rabo – Al-Majazër fi Mëdyat wa Ţurcabdin, al-mu’allëf Safar Safar”. 400 fëṯoṯo, kṯawto kṯëwto b iḏo, dlo froso. Hul ucdo, hano qay fayëš dlo froso sidayye? Maḏco latli!

Camaniyel Poli, cal darbo d ẖawro mašmacle ëno w David cal u kṯowo, a tretayna fşëẖina w abëcina mene kopya. Lë qayëṯlan, bas Camaniyel bu zabnano w më meqëm ste, dlo kloyo ksoyëm kritik ëno ste w David ste.

Šafiro! Mën ǧamo! U kritik dayëm kayisoyo, lo ëno w lo David lë cayëqlan w lë kcaqlan mu kritik. Bu cwodayḏan, mëqqa aṯilan kritik maf fašist tërk, bnoyo latle! Harke latyo dukṯe, bas yawmo mede hano klozëm d këṯawne.

***

Azze hawxa zabno bi ẖolo. U kṯowo d Gaunt David, Donef Racho, Beṯ-Şawoce Jan, Massacres, Resistance, Protectors: Muslim-Christian Relations in Eastern Anatolia during World War I (Piscataway, New Jersey: Gorgias Press 2006). U kṯowano (naqla ẖreto ẖuyoḏo oṯuroyo bu Swed huwlele katfo) i naqla dë mtarjëm lu tërki, maţi maḏco l Camaniyel Poli.

Naqla ẖreto bdele bu kritik w bat talafonat l kul dëkṯo. Bi ẖarayto cal darbo d ẖawro mawḏëcalle “... b iḏayna d lowe dokumant, kṯawto aw mede, ma mën kiban mǧayrina w mazëdina?”

Hawxa jbir d amţelan mu kṯowo d lalcël tarte fëṯoṯo d kopya cam tërjomo b lišono swedi, mëralle tawdi. Fşëẖina cal d maţi l iḏayna mede kṯiwo. Naqla ẖreto mëralle: Këbcina kopya, haka d ubetullan gëd howe kayiso.

Jawab mu Camaniyel: E d ẖuzena, balki mitarjëm lu ingilizi, kcuwdina cal hawxa.

Mëranne: Šafiro, i naqlayo gëd nuţrina lu ingilizi.

In reply to message #0
 

Massacres, Resistance, Protectors: Muslim-Christian Relations in Eastern Anatolia during World War I by David Gaunt (author) | Jan Beṯ-Şawoce | Dr. Racho Donef

4

Qamayto Prof. David qrele u swedi. Du carabi ste kṯawto b iḏowa, këṯwolan mu rišo naḏifo b kompiyutër. David mšayele meni, omër: Jan mëd hat ste qrayya, ẖzay u mede dë kṯiw mënyo? Huwwe w u carabi caynine aw lo? Ëno qëryoli, ẖzeli at tarte caynine.

I kṯawto nafiqo, hjomo cal u qaraqol b Mëḏyaḏ, hawi qaţlo... Muhim lë mawraxna, maḏco ẖaṯowe, maẖtolan.

***

Du šrolo mšawšewan, laḏëcina mën d ëmmina!

Aẖna mën nuţrinawo?

Camaniyel Poli, më meqëm sëmlewolan kritik bë tre mëdone:

1. H̱anne Safar latwe zlam di dawle
   
2. Qarce lë qţic w nošo b goge lë mëštacele buwwe, mqatele xëd gaboro hul d nafël suhḏo.

Muhim ţrelan w naţërina lu kṯowo du carabi hul d howe b ingilizi.

Camaniyel Poli, xayifo huwle xabro l Suroyo TV, w nafëq tamo, mërle: Ucdo mcadalle u ǧalţo d këtwo bu kṯowo. Hawxa mašmacle kul nošo.

***

Azze zabno bi ẖolo. U kṯowo d “Sayfo Rabo – Al-Majazër fi Mëdyat wa Ţurcabdin, al-mu’allëf Safar Safar”. 400 fëṯoṯo mtarjëm lu ingilizi, maţi l iḏe du Camaniyel. Huwle talafon l David, aṯi l side b iḏe maslamle u tërjomo b ingilizi. Naqla ẖreto l David mërlele: Këbcina u carabi ste, kayiso kowe d ubetullanyo...

Jawab d Camaniyel hawi: D ẖuzena.

Hul adyawma ste heš u kṯowo du carabi luwle.

***

Ay yaḏoce, taqrib kulle, bu kroxo d cal dokumane kowën b şabër. Ëno ste hawxa. Bu šëklano b şabër maţino l ǧalabe dokumane. Hani dlo kloyo ste kcëwadno aclayye lašan d mëfrosi.

***

Mi proža d këtwolan bi madrašto clayto d Södertörn, mšayaclan Tomas Be-Cavdalla kmo naqlat lu tëltimo d dokumane l Amarika, l Lëbnan w l Suriya. Bi dukṯo samwo ad dokumane digital w amţewolle acme.

In reply to message #0
 
5

Rabëc 2010, mšayaclan Tomas Be-Cavdalla l Amarika mu ẖšowo di proža. Azze l New-Jersey. Zërle i cito d Yoldaṯ Aloho (St. Mary Churche) b Paramus. Këtla kuhno Xori Yuẖanun, bu aşël mëdhoyo. Huwle darbo l Tomas d oṯe l side li cito. Lu xori mërle lu Tomas: Tomas abro këtli bas falge d saca, bëṯër azolono, malëz xayifo be mën këtlox?

Tomas huwleli mayl omër: Jan kit mede cal Bë-Safar b carabi, ma latyo hano d komšaylët acle?

Madcarli acle: Mën d këtyo tayye!

Amţele.

Tomas komër: Jan, li cito, hawxa baroyo, këtwola baytuno čučëko, tarco dlo qëflo, dukṯo d komaẖti u zawlo. Më tamo koṯën az zabole komëbli u zawlo. Ebe këtwo ǧalabe kṯawyoṯo, kṯowe,.. kulle l ẖëloqo. Baynayye ẖzeli u tërjomo d “Omar Xayyam, Rubaciyat” l urhoyo d sëmle l Nacum Fayëq. W haṯe i dosya, catëqto cal Be-Safar. Lu qašo omër: Mawbelën, dlo gëd miẖalqi, midili amţalli.

Layëm hawxa mëdone ǧer ste.

***

I dosya d cal Bë-Safar, dosya catëqto, mu zabno balki daš 70’yat, čeniye. Fëtẖoli, ẖzeli i kṯawto kṯëwto b iḏo, bneli af fëṯoṯo, haka nëquşo aw lo?! Kulle tamamwën. Mëqqa fşëẖno laybi d umarno. Carabi d howe kṯawto b iḏo këtli şacbo d qurena. Huwlan l ẖa b ẖaq diḏe, d këṯawla naḏifo.

Ašër këṯwole w amţiyole.

Më meqëm žǧëlnowo cam u mtarjëmono, omër: Mšayëc gëd mtarjamne.
Hawxa mtarjamlan u kṯowo d Malak Barşom “Ahtazzi ya arjuẖat al-baţal, qëşşët al-kifaẖ wa al-bëţula wa al-taḑẖiya” lu swedi “Malak Barşoms Politiska Manifest, SÅ SKIFTAR HJÄLTARS ÖDEN - En berättelse om kamp, hjältemod och offervilja”. Ëšmo latwo acle, anonimwe.

Gabi këtwo at tarte kopyat mu kṯowo d “Sayfo Rabo – Al-Majazër fi Mëdyat wa Ţurcabdin, al-mu’allëf Safar Safar”. Maẖtili së ẖḏoḏe kmažbëhi, bas latno yaḏoco lo bu stil du qalam w lo bu stil di kṯawto du carabi. Hani këtte stedin, huwilan lašan d maydina ray mënayye. Ašër u ray d huwwe, nafëq cayni kaṯowo w cayni qalam.

Zabno cwëdli cal u kṯowo swedi, lazëmwole noţat w cëdolo d ëšmone, kulle mcadli. Sëmli calaqa cam ACSA, haka d howën katfo lu ţboco, maqballe.
Bu zabnano, sëmli kopya u kṯowo swedi, cal iḏe d ẖawro malẖaqli u kṯowo lan noše dëb Safar. Abëcno d madno u ray dëṯṯe be mënyo? U ẖawro d hawino “amin” acle, mfaraqle u kṯowo l man d hawi, w lë ţrele ţacmo l mede ëšme “amane”.

Muhim, Bë-Safar hawën mamnun, fşiẖi. H̱a mënayye mšayacleli mayl w mërle: U kṯowano d ţëbcatle gëd maškena aclox lu polis.

Madcarli acle, sabab lawxa layt, la’an u kṯowo heš lë ţbic, huwli nësxo mene loxu, toxu mëžǧëlina, haka kit mede l polis, l maẖkame, aw l ǧer mede, kobëc d howe sabab.

U zlam qanëc aṯi l sidi li madrašto tarte-tloṯ naqlat, kmaẖwe mu mamro d karëx acli, b cayne sëmnowo xëd drakula. Mafhamlile mëqqa muhimyo d nofëq kṯowe aclayna. Fahëm omër: Këbcina aẖna d ţëbcinale, madcarli: Cal ac cayne! Kit kmo mëdone atikne, gëd umarnën, bëṯër ahla w sahla! H̱aḏiroyo!

Adyawma 3 šne azze bi ẖolo, u zlam lë dacër acli. Ëšqaḏ hulile mayl: Aẖuno xabro laṯi menox! Madcarle: Ašër këbcina d mëfqina qamayto kṯowo d “Sayfo Rabo,...” bëṯër hawo ... këlli këmcadalno bu ingiliziyayḏe.

Šafiro!

In reply to message #0
 
6

U kṯowo dlo froso d “Sayfo Rabo,...” bëṯër mëd maţi l iḏayna (mtarjëmo b ingilizi) bdelan kqurenale. Du šrolo ëno ste w David ste, mërlan: Ǧabin cal hawxa kṯowo dlë mtarjëm kayiso.

Mašëklan d këtyo tërjomo d “google-translation” w hawi ǧalabe ǧalabe ǧalţe buwwe. I naqla ẖa d qurele, d luwele maḏco cal u tarix du Ţuro, zaẖme kowe acle d fëhamle.

Cal iḏe d ẖawro mašmaclan Camaniyel Poli w mërlan: Ǧabin, hawxa latyo kayiso d nofëq.

Huwwe ste bu jawab d huwle, “... u tërjomo latyo kayiso...”

***

Ëšqaḏ hawi naşib bu darbo d Messenger, cal d këtna cam ẖḏoḏe bu “Platform d Ţurcabdin”, mnaqašli u šëwolo cam H̱anna Karkënni. Huwwe ste mlaf i qašto, kowe ahël cam Bë-Safar. Mërleli: Ašër Jan, këtwolan ẖa harke mi jamacayḏan d Suriya, huwwe mtarjamle, ëno ste mcadeli buwwe..

Madcarli acle mërli: Hawxa kṯowo bas maḏco d lišono lë kmakfe bu tërjomo, aẖuno mëranne ǧalabe naqqat, tawu mcawninalxun, sayminale b šëkël dë klozëm, jawab lë kobi, kmaẖwe lë këbci. Mtarjamli u kṯowo d Malak Barşom, kubac d fërasne heš laṯina lë ẖḏoḏe, d ẖuzena.

H̱anna Karkënni madcarle omër: Jan kibox mšaycatliyo? Huwwe w u carabi?

Madcarli acle: Cal ac cayne bas rëja dlë mibarbëz!

Mšayaclileyo, asas huwwe ste gëd cobër bi masale lašan u kṯowo d mëţbëc. Mene ste xabro laṯi!

***

Bu kṯowo d “Sayfo Rabo,...” kit tre mëdone, harke kubac d ubenën.

1. Safar Safar komër: Hani 40 šne më lišono d šëlţono Bë-Safar kẖëkmi b Mëḏyaḏ. Yacni u ẖëkëm 1915 ktoyëm. I naqqa d ëzzan 40 šne la-xalf kowe u zabno 1875. I šato d Cabdël-ẖamid d hawi šëlţono.
   
2. Naqla ẖreto Safar Safar komër: H̱anne Safar, sëmle rišonuṯo 4 šne l cašërto d Dakšuriye.

Xaşaţan cal a cmire dab Boţa mën sëmme?

***

Gabayna bu Ţuro w lë ẖḏore, këtwo tre konfederasyone rabe d cašëryoṯo d kurmanj. H̱ḏo ëšma Hevërki mqabël di dawle w i ẖreto Dakšuri cam i dawle. Harke H̱anne Safar mën sëmle? Kobëc d howe acle fëtošo.

U sabab: Meqëm mu Sayfo, bu Ţuro, hawi ǧalabe hroše w qaţle cal aq qëryawoṯo daş şëroye... Maḏco adyawma aclayye nëquşoyo. Kṯowo d “Sayfo Rabo,...” kobe sahmo mënayye.

***

B Mëḏyaḏ w bu Ţuro 40 šne, Bë-Safar hawëlle dawro bi siyase, pozitiv aw negativ. Bëṯër 4 šne H̱anne Safar rišo lu konfederasyon dad Dakšuri’ye.
Ma lë klozëm hani d milofi w mëfqina dars mënayye?

D ëmmina: Babi kayiso, i cayle d këtwolan kayisto, mede ẖarbo lë sëmme?
Bac qay maţina li ẖalaṯe? Ma haṯe më qëm ruẖa hawyo?

Kumarno haṯe mën d këtyo, kubacla šroẖo.

In reply to message #0
 
7

Tawdi l Camaniyel Poli cal d hulelan u kṯowo d “Sayfo Rabo,...” b tërjomo d ingilizi. Mërwoli, bdelan kqurena buwwe.

Ba kṯawyoṯo d meqëm mërwoli, ay yaḏoce bu cwodo d kit qumayye, dayëm more d şabërne. Cajala abadan latte, haka kubacce mede kkurxi acle ban ëšne. Naqlat kloqën w naqlat ste balki lë kloqën bu mede d kubci. Ëno hawxa b şabër mqafeli ǧalabe mëdone muhim. Hani hedi-hedi kfërasnën b gawe da kṯowe.

***

Karëxno cal u orijinal d “Sayfo Rabo,...” b Awruppa, b Camariqa w bu Madënẖo ste. Mëdle zabno, bas bi ẖarayto maţi l iḏi kopya, xëd këtyo. Mëqqa fşëẖnole laybi d umarnolxun. Xayifo bdeli d makṯawne naḏifo. La’an David abëc meni d ẖuzeno cal hën mu tërjomo, cal d latwe u tërjomo kayiso, w hawxa kit ǧalabe bu tërjomo du ingilizi.

Şëţfe b dukṯo kluqeno b carabi Safar Safar kmaẖke bu carabi an nišane, am madalyat, ... d qayëṯla li cayle mu šëlţono, bas bu ingilizi hani layt! Lë mtarjëmi! Simi şansur. Qay simi şansur? Maḏco latli!

Karëxno bu kṯowo du ingilizi, umarno balki b ǧer dëkṯo maẖti, naqla ẖreto lë ẖzalli!? Foṯo b foṯo karëxno, tërjomo lë ẖzëlilën!

Hani lu mtarjëmono huwwe lë mtarjëmile, l H̱anna Karkënni maylile, l Camaniyel Poli maqëmile, maḏco latli!

***

Bi Oşmanliye, meqëm yawme d cruto, b dukṯe d yawme d ẖëššabo, baţlonowe. B Mëḏyaḏ, kul yawme dë cruto bi şaraye di ẖkume (adyawma ab bote Bë-Sţefan, cal feme di rawmo b Mëḏyaḏ) këtwo ẖago b ëšmo d “Selamlëq”.

Saymiwo šëboẖo l šëlţono, li ẖkume w li Oşmanliye. Bëṯër mu ẖago, an noše d këtwayye şadëq cam i ẖkume, mitahwewulle hadiyat b ëšme du šëlţono, lašan aş şadëq zëd d miţaşri bi dawle w bi ẖkume. Mawxa ah hadiyatani këtwolle ëšmo b ëšme d šëlţono H̱amid. Maṯlo: Nišan H̱amidi, madalya H̱amidi, sayfo H̱amidi, hroro H̱amidi, bëšto H̱amidi,... w hawxa.

In reply to message #0
 
8

U kaṯowo d “Sayfo Rabo,...” Safar Safar <1920-2000>, šato 1955, azze l Amarika. Tamo ba 2000 nqil maẖ ẖaye. Heš meqëm d mënqël, b gawe di cayle, xëd nahiro, bdele kkoṯëw b carabi cal i cayle w cal u mede d cayëšo i cayle.

Sayfo d 1915 b cayne lë ẖzele, amma b gawe di cayle mën maẖke bam momo ǧalabe naqlat šamëcle, bdele kkëṯawle. Mede ẖalyo! Hano zaţan mënţarwo mene. Bas huwwe baẖ ẖaye, mu mede dë kṯëwle kumarno mede b šëkël dë kṯowo lë fris. Qay lë fris? Ucdo b iḏi maḏco layt! Haka nošo këtle, harke d maẖkele gëd mëfşaẖno.

Bu kṯowo d “Sayfo Rabo,...” nëbce (sources) layt. Kule kṯiwoyo, be bu bayto lar rabe mën cayiši w mën maẖkalle. Zaţan sahmo mu tarix d latyo kṯiwo, bi badaye hawxa kmëkṯëw.

Kumarno Safar Safar d ubacwo d tole mede, mkase mede,... lë kkëṯawwole! Be mën uḏacwo abëc xëd këtyo d foyëš li cayle w otomatik laẖna lu camo du Ţuro ste. La’an tarix kṯiwo, ǧer mu tarix di cito latlan! Hano ste šëboẖo l kuhne d cito w lo l mede ẖreno kibe.

Këbeno “soz” l Safar Safar, hul d oṯe meni, b darbo d šayno, dlo şansur, gëd ţureno d mëfrës u cwodo d këtle sidi. La’an u mede dë kṯëwle muhimyo, kobëc d huwenale moro.

***

Ëno ste xëd Safar Safar, uḏacnowo ëšmo kit mede kṯiwo cal u Ţuro. Bdeli këzzi l gab as sowe – niše w gawre – kmaltamno maḏco cal Mëḏyaḏ w cal larwal d Mëḏyaḏ.

Kul mede layëm? Këmarno haškara: Lo! Heš kit ǧalabe mëdone dlë layëm, kubacle tëltimo... Man ţër maltamle?

Safar Safar maltamle u mede d qadër, manẖatle li kṯawto. Sëmle u mede d nafël acle. Be mën kṯëwle, manṯo dlo tloyo, dlo şansur, xëd këtyo klozëm d nofëq li ẖolo. Xëd kul kaṯowo, kṯëwle mede ǧalţo, nëquşo aw ziyudo, lo aẖna, ţurena u tarix d ẖokëm Safar Safar cal u mede dë kṯëwle.

***

Mëḏyoye (w lo mëḏyoye) d azzi l gabayye d maẖkëlalli cal Bë-Safar w cal Mëḏyaḏ kowën: Jërjis Bë-Yusëf Ëllo, Karmo Sţayfan, Xori Brahim Hajjo, H̱anna Bë-Cazizo <Čalma>, Išoc Bë-Qašo Malke, Karmo Salma, Sabri Hërmëz, Danẖo Këno, Yawsef Babo, Gawriye Be-Mascëd, Jëjo Cabdiyo, Cabdo Bë-Yarëm Bučëq, Sabri Xalaf, Danẖo Xalaf, Gabro Mirëke, Asmar Cadoka, H̱anna H̱awšo,.... cam an niše.

Tawdi naqla ẖreto l Camaniyel Poli, huwwe ţrele d ëzzi gab H̱anuš Safar, sëmli qëbolo acme. Lu H̱anuš mrajele meni, mu mede d mërle, l larwal dlë nofëq. Myaqarli, mawxa w lo b dëkṯo, mede mu mamro d mërle lë frësli. Hano bu cwodo atik’yo, kmiyaqër. Huwli kopya mu cwodo lu H̱anuš, haka Camaniyel aw ǧer mu Camaniyel kobëc d fërasle, b šayno! Maqnecu u H̱anuš w frasu u qëbolo d sëmli acme.

Koṯe l boli, naqla bi sëbbe du ẖtiyat maẖkeli b ACSATV cal masale muhim d maẖkele lu H̱anuš, bu qëbolo d sëmli acme, ëšme luwli, mëroli. Kmaẖwe šamëcla, 2-3 naqlat laqino acme b caza, mërleli: Jan huwwolox soz, ţwërlox!

Mnakafno ţlëbli šëbqono, bas mërlile: Ëšmox luwli bas i ẖadisa maẖkeli... madcarle: Ţrowe! Mërlilox: Lë kowe!

I ẖadisa cal Šexo Samyo’wa. I naqla dë ẖzele maltamme ag gawre şëroye, cël man nëgore ruqaḏwo w umarwo: I Manje, i Merame, i Šune, i Zakiya, i Fahima,... fayiši kulle lëno!

In reply to message #0
 
9

Aẖnone, Aẖwoṯe,

Ëno ste kuḏac yarixo, jbërno d maẖkeno, lašan d howe fhomo w dlo i masale gëd fayšo bu “mërli w mërlox”, haṯe kẖuzena ǧalţo.

***

Rabëc 2002, nqil maẖ ẖaye Sabri Hërmëz. Xëd ǧalabe noše, ëno w aẖuni acmi azzan li cito d Mor Gorgis b Noršbori (Norsborg). Cadeyo, bëṯër mi şluṯo, u kuhno kkorëz karaze cal u miṯo. Xori Gabro Bë-Yawno (Bë-Qašo Jërjo) qamayto mqadamle i karaze w mërle: “... lam mëḏyoye w lëb Safar sëmme bebaxtiya mqabël d Bë-Hërmëz, hënne hawën sabab lu qaţlaṯṯe...”

Mkamele, bëṯre ẖasyo Ablaẖad Gallo Šabo ste krëzle w mërle: Meqëm mu Sayfo jëddi Gallo Šabo msikowe bu ẖabis b Mëḏyaḏ cam ah Hërmëziye, cayni mede huwwe ste mërwole cal i bebaxtiye d sim mqabël d Bë-Hërmëz...”

Du šrolo, ëno ste w aẖuni ste yatiwo gabi, mšawšina! U sabab, latwa dukṯa!

A tretayna maţinawo l qanaca: lu mede ẖarbo d sim mqabël dëb Hërmëz b Mëḏyaḏ, haw midayanwo qume, w Xori Gabro jbir d umarle. Yacni, i ẖarbo hul colam colmin, ëmkan latla d fayšo tliṯo!

***

Bëṯër b yawmoyo, bu yawmayḏayo, Camaniyel Poli naqla ẖreto bdele bat talafonat, bëṯër kṯëwle kṯawto b ẖuyoḏo, mërle: Mankarre, mërre: hawxa mede latle aşël w latyo šrolo!

***

Haṯe bu cwodo du Sayfo hawyo lašani badaye d kuraxno cal u mede d kit gabayna talyo cal u Sayfo.

Cito mën sëmla? Riše, mdabrone, rabe,... mën sëmme? Ucdo bu cwodo du Sayfo harke kcëmaqno!

***

Bu Sayfo b Mëḏyaḏ mën hawi? Qay Mëḏyaḏ lë qadiro dë mdafco cal ruẖa?
Ciwardo 100 bote, qadiro dë mdafco mqabël dac cašëryoṯo kurmanj w caskar 2 yarẖe, w lë ţwiro! Hazax cayni mede, H̱aẖ cayni mede!

Maẖësli, klozëm d huwela sababe. Hani bdeli d kuraxno aclayye, lašan d nëfqi li ẖolo. Harke kul ẖa mën këtle, ucdo ste kumarno, b šayno lu maḏco d kit sidayxun.

***

Camaniyel Poli, hul ucdo komër: U Jan cal d këtyo ahël cam Bë-Hërmëz këmẖalëq ţino mqabël cal Bë-Safar.

Aẖnone, Aẖwoṯe,

Aẖna i cayle d këmmilan Bë-Şawoce b Mëḏyaḏ, sahmo mënayna, awwël naqla aṯina šato 1912 më Karjos l Mëḏyaḏ. Meqëm mena, më Omid l Karjos bi šato d 1810-20.

Bë-Hërmëz, më Mawşal aṯën l Mëḏyaḏ bi šato dan 1840-50. Bi sëbbe d mahwo w šqolo d niše, Bë-Safar w Bë-Hërmëz, hawëlle cam ẖḏoḏe ahliye më zawno, meqëm mënayna. Hani kit maḏco aclayye.

Xëd ǧalabe noše bëṯër mu Sayfo, aẖna ste huwlan ẖḏo lëb Hërmëz, i ahliye hawxa bdela acmayna, wakidi bayn laẖna w l Bë-Hërmëz ahliye cayli layt!

Haka bu medano Camaniyel Poli këtle ǧer maḏco, harke d maẖëtle gëd mëfşaẖno.

In reply to message #0
 
10

Meqëm mu Sayfo, bu Sayfo, bëṯër mu Sayfo, mën hawi b Mëḏyaḏ?

Hano dlo kloyo, dayëm karëxno d howe maḏco acle. Mena lëno w mena ste luxatu... Adyawma b iḏayna maḏco cal hawxa kit, amma klozëm u cwodo dlë kole, maltëmina heš zëd mawxa. W kit heš ǧalabe maḏco dlë kuḏcinale.

***

2 ţëbbax 1914, i dawle, rasmi clëmla gëd maltëmo Safarbarlëk.

Bi ẖarayto dan 1914, yarẖo d aylël, tëšrin-qamoyo, ẖaroyo b Mëḏyaḏ w bu Ţuro ste bde bu tëltimo lu Safarbarlëk. Manẖatte nëqqara w zërnaye. An noše b fëşẖo kmitašmëci. B raqḏo, kef, hëlholo, zmoro,....

Taqrib b kul qaţlo d hawi, hawxa bi qamayto mosiqa kmidëq, bëṯra koṯe qaţlo. Mede cajobo, lo şëroyo w lo armënoyo l bole xayifo lë koṯe cal hawxa mede d hawi më meqëm!..

Baq qëbole d sëmli cam şëroye mi Rayëţe, Ţuro d Izlo, Ţuro Cloyo këmmi: Më Mëḏyaḏ H̱anne Safar, mšayacle caskar l gabayye, bu zor maltamme gawre lu Safarbarlëk. Amţanne maşre l Mëḏyaḏ li şaraye di ẖkume.

Më Mëḏyaḏ w maq qëryawoṯo, qëm i şaraye di ẖkume b Mëḏyaḏ layëm cël më 2 alfo rëẖwoṯo d gawre, kulle maşre bë ẖḏoḏe. Yacni këmmi u dawro maţiwo mi şaraye w hul lab bote Bë-Skano cal u darbo d Karjos.

Hawxa qlici malxone l H̱asno, bu asas azole l H̱asan-Qalca naqla ẖreto b halxo. I naqla d maţën l H̱asno fayiši 500. An nëţuro d rišayye caskar, kmaydi qëflo b qëflo mi ẖarayto du dawro, kquţlënne.

***

Bi badaye d 1915, bdele koṯe noše l Mëḏyaḏ. Niše, gawre, nacime,... kmaẖkën cal u qaţlo d hawi bad dëkoṯo dë ţralle. Bë-Hërmëz ftëẖẖe ab bote d këtte lan nošani, ẖwanne l gabayye. Kubanne mëklo, štoyo, ẖëmoyo,...

Bu zabnano, b Mëḏyaḏ ar riše maẖësse kit mede? Gëd howe mede?

Raǧam da problame d këtwo baynoṯayye, qadiri d laymi bi cito di Mort Šmuni bu sër. Harke, rwiẖo mëžǧalle cam ẖḏoḏe. Ymalle cal u Mgalyën gëd mcawni ẖḏoḏe w lë kowe d mëfqi u sërrano l larwal. Mid qarar: Bë-Hërmëz gëd šuqli barud w tfënag. Gëd misëm siyoǧo cloyo lë ẖḏor d Mëḏyaḏ. Kul gawro b Mëḏyaḏ gëd misalëẖ.

Bë-Hërmëz xayifo bdalle d saymi calaqa lašan d šuqli barud w tfënag më larwal. Amţalle, maẖtënne gabayye ba mcare w ban axorat d këtte taẖt mu bayto.

***

Azze šabṯo aw zëd cal u knëšyo d hawi bi Mort Šmuni. B Mëḏyaḏ u qaymaqam hawile xabro bu knëšyo sërri d sim, l noše şëroye më Mëḏyaḏ, huwwe xbariye cal u knëšyo. U qaymaqam qrele l H̱anne Safar d oṯe l gabe, aṯi. Mërlele: H̱anne Aǧa! An armënoye qayimi cal i dawle, acmayye ak katolik w ap përuţ ste... I dawle ucdo bëṯre d hani këzza, hatu aclayxu mede layt!

H̱anne Safar, hawi mamnun. Nafëq w malaxle b darbe.

In reply to message #0
 
11

Aẖnone w Aẖwoṯe,

Ëno ste Sayfo 1915 b cayni lë ẖzeli, harke këmqadamno u mede d maltamli mas sowe mëḏyoye: niše w gawre.

Bam momo, heš kit ǧalabe mëdone dlë layëm, hatu ste malemu w dlo tarix kṯiwo, aydarbo kiban saymina? Më man nuţrina d samle b dukṯayna!.. Haka këtxun jawab, harke hawulle, abadan latyo caybo d howe mqabël du fëkër d këtli.

Mdawmina bi ẖkeye.

***

H̱anne Safar, nafëq mi şaraye di ẖkume, cabër bi šawṯo d Bë-Sacido, qëm Mor Barşawmo, aṯi qëm Bë-Ǧaribo, fayët qëm i baladiye catëqto, bu zabnano cito hayëdto d kaldoyewa, salëq bi šuqo, maṯi l qëm u xan taẖtoyo. Bu zabnayḏan d Bë-Galuš’we, bu zabno du Sayfo dëb Hërmëz’we.

Qëm u tarco du xan gawre yatiwe, kmaqḏën jëvate cam ẖḏoḏe. H̱anne Safar kdore “šlomo!” aclayye. Ksaymile dëkṯo d yotëw, lë kyotëw, këtle mamro kobëc d mašmacle, komër l Galle Bë-Hërmëz w laẖ ẖaḏire hawxa: Bi cito di Mort Šmuni, bu mede d aṯina lë ẖḏoḏe, aẖna lo! Kmëgrëšina! Aẖna ay yacquboye, aclayna layt mede! Aclayxu cal ap përuţ, lẖuḏeyo!...

Lë yatëw, ţralle w malaxle b darbe. Hawxa mfarfës u qëwolo d sim bi cito di Mort Šmuni lašan Mëḏyaḏ. Dëfoco cal Mëḏyaḏ, kulle cam ẖḏoḏe, ẖarëw!
Hawi kriz! Ah Hërmëziye bdalle d mëftakri, mën saymina? Bdalle kyëtwi bu bayto cam ẖḏoḏe, šabṯoyo, tarteyo, zoyëdyo, noqëşyo, kkurxi cal čara! Maslëmi ruẖayye li ẖkume, mahzëmi w ţorën më Mëḏyaḏ,... Mën?!

Hawxa cam ẖḏoḏe zabno cabiri b nëqošo.

***

Mëḏyaḏ ha-ha kuṯela noše d mahzamme mad dëkoṯo d kowe qaţlo. Bë-Hërmëz këmqadmi aclayye maşarëf. Muklo, štoyo, dmoxo, dërmono,... gabayye ad dëroṯo malën noše. B Mëḏyaḏ ǧer nošo d ẖowe an nošani, layt!

H̱anne Safar, ksoyëm lista, man w man ẖwele noše dëžmën di dawle l side, kmawkalle w kmaštalle.... I lista, b iḏe kmawbela l Mërde, kubela lu mëtşarrëf (mutasarrıf) Badraddin Bag.

Bëṯër kdocër l Mëḏyaḏ, H̱anne Safar, huwwe kmaẖke, ëšmone d man w man huwle li dawle. U ahël (Bë-Yusëf Ëllo) d šamici lu mamrayḏe cayëqqe, bas haw manfacwo.

Bëṯër zabno, haka šabṯo, haka zëd, i ẖkume kmarfiyo b Mëḏyaḏ dalolo. 3 yawme nošo l larwal lë kowe d nofëq. Hawxa blalyo kmalimi ah Hërmëziye ẖa bëṯër mu ẖreno. Baynoṯayye, Dawud kmalẖëq d lowëš jule d niše w kmaxlëş. Kmahzëm l Anẖël.

A msike kulle maẖtënne bu ẖabis d këtwo taẖt mi şaraye.

B Mëḏyaḏ kkorëx mamro “Xalëşina map përuţ!”

***

Bu ẖabis Gallo Šabo meqëm mënayye msik, huwwe ste harkeyo. B Ciwardo u Mascud sim rišo l Ciwardo, këtle fëdawiye msalẖe. Kmëftakri d saymi camaliye mqabël di şaraye b Mëḏyaḏ. Hjomo w tëxlişo! Bë-Hërmëz cam a cwarnoye ahëlne, këbci d maxlëşi hënne w Gallo Šabo acmayye.

H̱anne Safar kšomëc bu pilan, këmxabër u qaymaqam bi şaraye. I ẖkume këmẖaḏro ruẖa qëm du pilan. A ẖbësoye lë kmitaxlëşi.

Han naqla Dawud Bë-Hërmëz, ksoyëm calaqa cam Bë-Saroxano bi Rayëţe, kumarre: D maxlëşitu an nošayḏan gëd ubenolxun 200 lirat oşmanli. Kmaqbëli.

Bi camaliyaṯe ste H̱anne Safar kuwele xabro, kmašmëc u qaymaqam, a ẖbësoyo hawxa lë kxulşi.

In reply to message #0
 
12

Aẖnone, Aẖwoṯe,

Xëd kul nafšo, be aydarbo këtla ǧaye baẖ ẖaye, ëno ste këtli ǧaye, ǧayat...

ẖḏo mënayye:

Camona, kubaclan lišono d ruẖayna , lašan kulan d fëhmina w mafhëmina ẖḏoḏe buwwe, ucdo w bu mëstaqbël. Këtlan b femayna lišono şurayt cayošo, buwwe kubena w buwwe kšuqlina, ma qay lë kkëṯwinale? Bu lišonano qay lë kxulqina kṯowe, kaṯowe, yaḏoce, mtarjëmone w qaroye... Haka nošo “abre d babo” d huwele jawab bu caks, harke ţër koṯëw, umarlan šëryono ǧer!..

Rabe w nacime, cayn xëd meqëm, b lišono d emo, lo qrayto w lo kṯawto, latlan! Hawxa fşëẖoye hatu?

Këtwo zabno, gabayna dlo maḏco, arco w šmayo hawyowa ẖa, lašan d qušci lišono şurayt mi ẖolo! An noše d këbci cal hawxa maḏco, kibën d ẖayri bi mgalṯo d ẖuyoḏo, xaşaţan an numarat di badaye da 80’yat b tërki. Tamo Camaniyel Poli, këtle qalam, stil, nafas, fëkrat cayn xëd adyawma d këtle bi masale du tarix cal Mëḏyaḏ.

***

da tre:

Dayëm mërli, ucdo ste kducarno d umarno, këtlan tarix ǧalabe komo. Hano, hul d oṯe meni, kubac d manfaqne li ẖolo cayn xëd këtyo. Hul ucdo tlelan, mën fayde kayisto hawilan mena lašan ramẖël?

Ëno kẖëzeno w lo fayde lawilan!.. Ad dugle, u fëtono, u fësodo, u xëpoyo, i barbariye,... cayn xëd meqëm këmdawmo w kmalxo baynoṯayna. Msamamlan an nacime du jil ẖaṯo, hënne ste këmdawmi w kmalxi cal cayni darbo, hano ǧer mu halak, layko kibe mawbelan? Haka këtxu jawab, naqla ẖreto b šayno, harke hawulle dlo zëcṯo.

***

Uṯena li masale dah Hërmëziye b Mëḏyaḏ...

Kmëtyaqanno, u zabno balki riše d iyyaryo. Li ẖkume maşërla 113 gawre cam ẖḏoḏe; përuţ, kaldoye, sëryoye katolik w armënoye. Hani më Mëḏyaḏ, më Karboran, më H̱asno w më Midën’wën.

An noše d Mëḏyaḏ, b rišayye H̱anne Safar cam dënga w zërnaye b fëşẖo mšaycënne, asas l Mërde azole, tamo gëd mëẖkomi bi maẖkame di caskariye. Bu darbo malxone maţën l Sita, bi Mẖalmayto, tamo kulle mzalţëni, mcaḏbi w qţili ẖa b ẖa, mẖalqi l gawe dag gubone.

Aq qaţole ste caskar ţaye (kurmanj w mẖalmoye) mëḏyoyewën.

Meqëm bë kmo šne, b Suroyo TV, i masalaṯe, kmaẖkela Yaẖqo Bë-Qašo Malke. Bu Sayfo zcuro nacimowe, mërle: Fşëẖinawo ǧalabe lu qaţlo dap përuţ.

***

Bu yarẖo dë ẖzirën 1915, u qaymaqam kqore l H̱anne Safar, kumarle: Hatu aclayxun mede layt! Kuḏcitu u lišono dan noše, nfaqu cam i ẖkume, maltemu u silaẖ man noše.

Mamro: Lo layt! Lë kmiţamër.

H̱anne Safar acme yuzbaši Racuf Bag, qašo Afrëm Safar, Mëẖika Bë-Gawwo,... kdayqi tarco b tarco w kmalimi u silaẖ maş şëroye b Mëḏyaḏ. Hawxa am mëḏyoye fayiši dlo ëmkan d dëfoco cal ruẖayye.

In reply to message #0
 
Last edited on Aug-27-2015 at 09:05 PM (UTC3 Nineveh, Assyria)
 

In reply to message #0