Ḫkeyat më Fëndëke Boţa (Stories from no man's land) Su...

Last edited on 06/22/2013 at 08:08 PM (UTC3 Nineveh, Assyria)
 
Ḫkeyat më Fëndëke Boţa
(Stories from no man's land)

Jan Beṯ-Şawoce

In reply to message #0
 
Ḫkeyat më Fëndëke Boţa
(Stories from no man's land)

Jan Beṯ-Şawoce

1

Zlam bi šabṯo du ẖašo, bëṯër më şawmo d 50 yawme, azze li cito l gab kuhno lašan d maşlëw. Aṯi dawre, cabër, yatëw qëm barke du qašo, qarce kibo, bdele komër a ẖţiyawoṯo d këtle bu dawro, ẖḏo bëṯër mi ẖreto…

”Abo Myaqro,

Mëthaymën këtli cade ǧalabe pise, laybi d matrakna. Mën samno? Maḏco latli! Hama bas d ẖëzeno aṯto, lë kqëdarno cal ruẖi, kmibalhaḏno w kẖiyamno.

- Mën hawi, maẖkay d ẖuzeno?

Ma lo mërlilox, lë kqëdarno cal ruẖi…

Bu yawmo, aṯyo i ẖwarṯo d aṯti l gaba ziyara, dayfo d Alo´wa, mdabroli. Lë mašfaqli acla, mxarbëqoli. Hiyya ste më lebawe.

Ǧer mawxa, ẖḏo ẖreto mu ahël di baẖṯëmayḏi, hayo ste mbasmoli, i kalo di ẖurma d cël mënayna, hayo ste bu baytayḏa dëwqoli, i aṯto d këṯyo l gabayna, lu bayto, bi šabṯo naqla li naḏafe, i barṯo… w ǧer ste. Hamma d ëmmët ”Hano ẖḏo ste lë falito më iḏox,..” Kyumenox lo!

Cayboyo, du šrolo hama gëd umarnox: Ǧalabe mnakfono. Mën samno, lë kuḏac?!

***

Mede grëšle i dëqqa du kuhno:

Hano cël mu gawzo d raǧloṯox ste këlle këtlox zage w zëgzige, hani l mënne?

- Mqabël daš šëšwone, hawxa kmašmacnën lašan dlë dašno aclayye.”

”Qum mëqšët!” qayëm mërlele lu kuhno.

”Az zage w zëgzigani mdarbe d maẖtatte l raǧloṯox, maẖetën cal u ẖašriyayḏox, ţër an niše hawxa d zayci menox!”

In reply to message #0
 
2

Harke bu Swed këtwolan bi baqro arwono caššari, lu sëxëlwe, ëšme ẖasyo Afram Cabbude. Mëẖewo ruẖe bu siyoǧo ... u siyoǧo rcolo, rucalwo bëṯër ”ţarp!” nufalwo. Hawxa mahëdwole.

Bu ẖuyoḏo d Xalaf+Sacido, këtwo Samira Ḫardo-Ǧarib, lan niše rišowa… Qëm di ẖkume bu Swed, b Suriya, bi Sëcudiye… Bu cëlmo kule, hul d ëmmët ”bas!” mašhure. Dosţewa cam ǧalabe gawre b šaqle w faşal. ”Lẖamdëlla” lebo d nošo lo ţwërla w lo makuwla. Bac dlo hawxa, l mënne an niše du Bacaṯ caraban?!
Camër bayto! Ma latyo caybo heš!

Mu ẖuyoḏo d Xalaf+Sacido huwla talafon l ẖasyo Afram Cabbude. Maclele u talafon mjawable acla. Huwwe w šqëlle bu lišono du Kačal cam ẖḏoḏe. Hiyya këmmole ”sayyidi” w huwwe kmadcër acla ”Ya sët al sëttat! Ya xanëm!” Hawxa maaaapëẖẖe lebe dë ẖḏoḏe. Samira këmmole: Sayyëdna! Hawi zawno dlo darmono fayëšono!...

Ḫasyo Afram kmadcër: De hat tëx!.. Abadan lëwelëx fëkër!? Këtli kul darmono! Hat bas tëx!

Kmadcëro: Ma u bëryani ẖaḏiroyo?

Kmadcër: Më zawno ẖaḏiroyo yabo!... Gabe ste wiski, malëz dlo kloyo! Ya kmoţët w ya lo!?

Ba aṯyo rahëţto. Heš hiyya bu ţarco tëqlole. Macbërole l lawǧël, mëdle lu manţo më ẖaşa. W xalişo baroyo lu şadro li odaye dad dayfe. Griši lu madbax li ẖšëmto du bëryani. Axëlle ter dëṯṯe, maclalle kose li ẖubo.
Ma basëm mawxa mën kit?! Han naqqa ţër yuqḏo briṯo! Man ẖarëwle mena!.. Hawxa qaḏi u lalyo kule bu bësmo di ẖubo cam darmono ẖalyo w mayxoš… Bac kobëc ẖiyofo, ẖëffe!

Hawi şafro šamici a mhayëmne mëralle: Haniye sayyëdna! Haniye cal lebox sayyëdna!

Yabo wakilo d Alo bi arco huwweyo! Bi šarica d Alo, kibe qoţëc, kibe šore w kibe maşër ste,… aşël huwweyo!...

In reply to message #0
 
3

Bi badaye dan 1960´yat, b Mëḏyaḏ bi šawṯo d lalcël, huwanwo, Bë-Babo w Bë-Xalaf jiran. Më kul zabno l zabno hëwewo baynoṯayye qale. I qale huwyowa ya cal sawal, ya cal qanyone, ya cal arco, ya cal karmo, ya cal maye w ya ste cal ǧer mede d këtwe muhim bu zabnawo li sniquṯo d këtwolle.

Am maye b Mëḏyaḏ nëquşewën. Kul bayto këtwole gubo-tre, mëlanwolle mam maye du maţro lu štoyo w li sniquṯo d këtwolle. Bu rabëc bas d uṯewo maţro, an noše mcadliwo as saqiyat d këtwolle lašan am maye d nuẖti msawyo lu gubo. Bu saṯwo ste mu talgo d uṯewo naqla ẖreto mëlanwo u gubo. U talgo fëšarwo huwewo maye.

Hawxa bu rabëc koṯe maţro. Bi šawṯo d lalcël këtwo saqiye hiyya amţiyowa am maye lu gubo. Kqaymo ẖḏo mac caylat kşuxro i saqiye qëm du gubo di cayle ẖreto. Kmarfën hawxa am maye lu gubo d ruẖayye. I xaşra dlë naẖët maye lu gubayḏa kmëtfoqo bi ẖilaṯe khëjmo cal i cayle ẖreto. Hawxa kowe qale bayn Bë-Xalaf w Bë-Babo. Bëṯer mi qale kmaškën cal ẖḏoḏe. A tre gabe knëfli bu ẖabis. Maẖtënne bu ẖabis d Mëḏyaḏ. Cabiri. Tamo b caynayye bac mën d ẖozën kayistoyo?! Ayko d kit qaţolo iḏico këlle tamo. Bdalle këmmi ”Wayyy! Hano mën sëmlan b ruẖayna?! Ma aẖna d hawxana?!” Kmoẖën cal qarce d ruẖayye bac lë kmanfëc!... Kdayši cal i nafšo d ruẖayye w koṯën bu ẖabis lë ẖḏoḏe. Kobi xabro lu ahël dëṯṯe ste, mëranne ”Aṯina lë ẖḏoḏe, becaqliyewa d sëmlan”.

Koṯën u ahël lu ẖabis kzayrënne. Kamţën acmayye sëkkar d ”elit” këmhanën ẖḏoḏe bi ẖalyuṯo. Kmëfşoẖi ahël w kqaymi bëṯër këzzën lab bote. A ẖbësoye huwwe xabro lu qoḏe (şawji) ”yabo aẖna aṯina lë ẖḏoḏe, mede lë fayëš baynoṯyna, fayëtina bi dacwa, këbcina dë mbaţlatla, marfaylan”. Madcarle u qoḏe omër: Loooo, hul dlë samnolxun maẖkame abadan tërfiyo layt!
Hawxa jbiri d nuţri.

Bu zabnano du nţoro, b ẖa may yawme koṯe lu ẖabis u abro d Šex Fatẖalla, Šex Faḏël. Aṯi d zoyër hën ma ẖbësoyo. An noše Bë-Xalaf w Bë-Babo aḏëcile, azzën lafele dralle ”šlomo” acle. Huwalle mu sëkkar ”elit”. Bu zabnano u sëkkarano ẖaṯo nafëqwo, nošo luḏacwo buwwe. Šex Faḏël aḏëc şëroyene, lë mëdle. Mšayele mënayye: Hano mën xeryo, hatu mën šuǧlo këtxu harke?! Hatu w u ẖabis mën këmmitu lë ẖḏoḏe?

Jbiri d maẖkalle. Be i masale mënwa mërulle w mëralle ste ǧalabe d mandamme, ucdo harke aṯën lë ẖḏoḏe, u ţalab ste mqadëm lu qoḏe. Knuţri d marfalle.

Madcarle Šex Faḏël aclayye hawxa: Ašër cëjbo ẖzeli! Hatu dukṯayxu abadan latyo harke. Harke dukṯe da ẖmoraniyo. U sëkkar ste ašër mawxa lë kmadne.

A ẖmore d mërwole a 30 d këtwën tamo bu ẖabiswën.

In reply to message #0
 
4

B Mëḏyaḏ këtwo šawṯo, ëmmiwola i šawṯo Bë-Sacido. Hëwyowa cal feme di rawmo. Marke fatwo u darbo l Hazax w Gziro.

Meqëm mëd howe ëšma Bë-Sacido, ëšmo latwola. Dlo ëšmowa. Balki këtwola ste, adyawma haw nošo koṯe l bole.

Heš meqëm mi masale da cmire dab Boţa b ǧalabe, mi Kacbiye, kfayšo gab Omid. Qayëm qafla d noše mu ḏëlëm da 30, lu darbo.” Layko, layko,…” kul man dë ẖzalle mšaylile. Këtwalle acmayye tam 40 dargëšyoṯo, mëranne ”Qafla čël darguš” b kurmanji. Kul ẖa mi qafle azze l dëkṯo.

Tre mënayye mërre ”Ţarp w ţarap!” aṯen l Mëḏyaḏ. Ḫa ëšme Sacido w ẖa Čalma, a tre aẖnone. Kmëžǧoli kurmanji w şurayt madënẖoyo (kaldoyo).

An noše b Mëḏyaḏ ẖwanne, mëranne ”Wën sar čacve ma w sar sare ma hatën!” Huwanne qëm feme di rawmo bayto hayido. Yatiwi buwwe. Bëṯër b zabno a tre aẖnone fliǧi. U Čalma cam i këflayḏe nafëq azze li xaşra ẖreto di rawmo.

Maclumyo an nacime këzzën w koṯën gab ẖḏoḏe, kmëštacën cam ẖḏoḏe. An nacime ëmmiwo ”Ba kazzan li šawṯo du cammo Čalma” w a ẖrene ste ëmmiwo ”Ba kazzan li šawṯo du cammo Sacido”. Hawxa nafiqo bëṯër li ẖolo i šawṯo d Bë-Sacido w i šawṯo d Bë-Čalma.

Ab babe rabe, cam nacimo şurayt madënẖoyo w kurmanji lë mëžǧalle. Hawxa abici dë mvayci i ţaşe w i dawse cal ruẖayye. An nacime b Mëḏyaḏ qayëmi cam u şurayt macërboyo. Hawxa hawi hano lišono d emo l kulle.

Aṯi zabno Bë-Sacido hawën caylat w babe, hani ëšmayye hawi bëṯër Bë-Bësse, Bë-Saddo, Bë-Sëla, Bë-Zahrabaye, Bë-Masso, Bë-Safar, Bë-Pëţune, Bë-Šëndi, Bë-Cantar, Bë-Čëlo, Bë-Malke-Miṯo, Bë-Karimo,…

Bëṯër i šawṯo yariwo, këtwo biyya Bë-Ǧazal, Bë-Šaẖtëka, Bë-Carqëwwe, Bë-Xalafe, Bë-Cavdike, Bë-Sţayfan, Bë-Galliyo, Bë-Ḫaydari, Bë-Malke Mire, Bë-Şawoce, Bë-Qolanj, Bë-Šabo l Ḫëlu, Bë-Cavdiye, Bë-Këttëk, Bë-Safar Saco, Bë-Qurra, Bë-Baroše, Bë-Ǧaribe, Bë-Saydëke Smine, Bë-Cërro, Bë-Cëššo, Bë-Aẖoke, Bë-Cënësko, Bë-Fallama, Aminka Bë-Ḫëso Bezo, Bë-Bakkëre, Ḫnna Ḫapsoyo

Sahmo rabo mac caylatani bu Sayfo qţili an nošaṯṯe. Bëṯër mu Sayfo ag gawre d fayiši gawiri cam niše armënoye. An nišani abici şëţra lašan dlë mëqţoli.

Bëṯër mu Ḫtiyat (1940), ag gawre Bë-Sacido sahmo rabo mënayye qaţoce d kefe wayye. Ëzzënwo lu ţuro quţciwo kefe maš šënoṯo. Hani ak kefani an noše macmëriwo bote bënne. U mede d mëţwarwo nacimo mi šeno ste ëmmiwola: Nëqërto.

I nëqërto xulţiwo biyya kalšo saymiwola xarj lu tëqimo das siyoǧone dab bote. Hawxa macmër bote bi šawṯo d Bë-Sacido w bi šawṯo d Bë-Čalma w bi šawṯo du Qalač w ǧer.

Hani Bë-Sacido bi sëbbe d ẖufriwo taẖt mi arco lašan d mëfqi i šeno, quranwo bu Xalqawi d Mëḏyaḏ arkeoloji. Mawxa kulle arkeologne w laqën b ǧalabe kefe antikat w kṯiwoṯo catiqe.

Zabno yarixo cwëdde aclayye, mfasrënne, kšëfënne, ẖzalle këllën kulle catiqe heš meqëm më Mšiẖo. Lë maqërre l nošo aclayye.

Ban 60´yat aṯën l Almanya lë maqërre l nošo. Baš 70´yat aṯën lu Swed bdalle d maqiri aclayye.

Nafiqi kulle antikat dan oromoye catiqe catiqe, nošo ǧer mëb Sacido ste lo kibe quralle w lo kibe mfasarre.