Cal Sayfo 1915, xalëş zabno d doro kamilo. Bu H̱arb Qamoyo dë Briṯo, imparaţoriye oşmanliye, zabno ẖaroyo d fayëšwolawe. Bu Anadol hawi ẖadisat cal rum w cal armënoye, aṯi qaţlo mayiro b iḏo d tërk w kurmanj cal mšiẖoye, hano hawi cal şёroye ste. Ba ẖkeyat d këtte cal 1915, hano hënne, këmmile Zabno dSayfo aw Zabno dFërman.[1]
Kaṯowo Kemal Yalçın, më nëbce kṯiwe w lo kṯiwe, mẖaḏarle roman-dokumani, b ёšmo Gawro Gaboro b Ţurcabdin, Šamcën H̱anne-H̱aydo. Buwwe kobe şёrto cal Sayfo w cal cayle bë H̱anne-H̱aydo.
Mi cayle qayëm riše, mdabrone b jaşara w hani ẖayriwo raẖuqo – xaşatan Šamcën H̱anne-H̱aydo – dawro d hawëlle b xalaş d camo d ruẖayye, më iḏo d ẖarbuṯo oşmanli tërk w kurmanj, ëbciwo d qušci camo şёroyo, haymonuṯo w marduṯo mšiẖayto b Madënẖo, mu qurmo.
Šamcën H̱anne-H̱aydo d maclele ёšmo d cayle bë H̱anne-H̱aydo, zlam b caqël, jaşur, cadël w mhaymëno’we. Hawxa zlam b jaşara, xëd këtwe b Ţurcabdin gaboro l camo şёroyo, hawxa b iqoro qbilowe gab came ẖrene d këtwayye jiran ste. Cal d qaḏile ẖaye b calcole, cëmre i naqla d maţi lat 90, cal iboco d moro, nqil maẖ ẖaye.
Cayle, bë H̱anne-H̱aydo, b gawruṯo d këtla iḏёctowa w dayëm hawyo mdafconiṯo cal ẖaq w ẖaqqat d camo şёroyo w ẖatta cal rağlo foyёš. BM 1700 w laf harke, qëwomo b foṯo d ḏёlëm d ţayuṯo, bi mjadala bu rez qamoye’wën.
Şёroye, armënoye w rum mšiẖoye dё ẖzalle Sayfo w jilat d bëṯёr, hawi aclayye taṯir ğalabe rabo w hano heš fayošo. Cal hawxa, masale d Sayfo, më ẖaṯo adyawma kmitaẖkiyo ğalabe yaqirto’yo.
Harke, lu sahmano mu tarix, noše d këtalle iqoro – kobëc d uḏci lë tre ëšmone aẖnone – Šamcën w Malke H̱anne-H̱aydo. Tre gabore d fayši b bolo w amţën suhḏe ẖrene ste l bolo, hani cwodo d hawëlle, hawxa kcole w kowe mqadšo.
Ǧer mawxa ste, tëmţiyo l bolo w tëcliyo d hawxa noše, li ţrawma nafšonayto d kit, koṯe šëfa.
Haṯe hedi kamţo acma li cayle hadëmto dë ţwir leba, d fayёš leba b gaw d nošuṯo, tëẖiso b cadale w haṯe këmcawno, më ẖaṯo naqla ẖreto noše dë mqadmi lë ẖḏoḏe.
Carlos Ruiz Zafón spanyoli, kaṯowo d romane, iḏico, naqla hawxa mërle:
”Aẖna kyacšina b cëlmo, bёḏḏat huwwe, ţcoyo w tëţciyo hawilën maşnëcono. Naqla sëmli maraq, jiran mën tarix këtte w malaxli... ẖzeli, lo cal qariwo w lo cal raẖuqo, hama čike ste calaqa howe, aw Alo, këlle maẖisene cal hawxa tarix, ẖa l darmono latwo.
Ëno këmarno, mën koṯe l bolayna, mën kuḏcina, hanina. Han naqqa mede nacimo koṯe l bolo, šmёnto,... mën kuḏcina, buwwe këwena heš nacëm ste mu mede d këwena.”[2]
Bi ẖarayto...
Nţoro, iboco d këtli, hawxa cwodo rwiẖo w qawyo cal Sayfo, howe l kul nošo w l kul camo, fekye ẖliṯo, obe sëmoẖo l ẖubo w nyoẖo l šayno.
Këbac, hano ste d umarno...
A mšiẖoye qamoye, këtwolle marduṯo cal sohduṯo.
Gab şëroye, ẖa mam malfone yaqire, Mor Afrëm (taqrib 306-373), malfono cal marduṯo mšiẖayto, cal alohuṯo, bёṯёr yaḏoco w faylasof iḏico b cito d cëlmo, b lišono sëryoyo b mimro laltaẖ, cal haymonuṯo d cito mёrle, ẖašo b şaye d Alo, kmaṯnёẖ ruẖo w kobe mu mawto, naqla ẖreto ẖaye ẖaṯe:
ܛܰܥܡܗ ܒܝܰܕ ܚܰܫܗ (ܒܰܡܪܳܪܗ)
ܕܪܳܐ̱ܙܰܐ ܗ̱ܘ ܕܗܰܘ ܦܺܐܪܐ
ܦܰܓܪܗ ܡܰܚܶܐ ܠܳܐܟܽܠܰܘܗ̱̈ܝ.
ܡܐ ܕܡܶܬܶܐܟܶܠ ܦܺܐܪܐ
ܢܳܣܶܟ ܒܓܰܘ ܦܘܡܐ
ܕܟܰܕ ܡܶܬܶܐܟܶܠ
ܡܶܫܬܕܶܝܢ ܒܓܰܘ ܢܘܪܐ
ܐܰܝܟ ܡܳܪܗܘܢ ܛܳܒܐ
ܪܝܚܐ ܕܚܰܝܘܬܗ܀
ܘܒܶܣܡ̈ܐ ܐܰܝܟ ܢܰܨܝܚ̈ܐ
ܘܥܳܛܪܝܢ ܒܪܝܚܰܝܗܘܢ
ܕܰܐܦܝܚ ܒܝܰܕ ܡܰܘܬܗ
ـ ܡܪܝ ܐܦܪܝܡ «ܡܺܐܡܪ̈ܐܕܥܰܠܒܬܘܠܘܬܐ»
b femo fako d fekye,
kqoţëf cëḏab w ẖašo
b ţacmo d dawšo:
haṯeyo i fekye šmayoniṯo
xëd rëmzo, naẖito
hëwla b fağro ẖaye l mayodo
ẖappoṯo d basmo,
cayn xëd as suhḏe,
cal nuro kmiẖalqi
xu Moro di ţawto,
hedi hënne ste,
bësmo basimo kbayxi
Hjomo cal Sare! 64
1800-1850 ẖadisat d hawi 66
Mën hawi b Sare w Sorino? 69
H̱aydo kţore Sare 71
Rišuṯo d Baẖẖo b Sare 72
Gulavi w mede d sëmle 75
H̱aydo hawi rišo l Sorino ste 78
Mëdone Badërxan d sëmle 80
H̱aşlo bu zor gëd maydina! 81
Šuğlone H̱anne d sëmle 82
Calaqa cam nacime d H̱asan Ağa,
H̱ajo II w Baţţe 84
Masale d namus 85
Ose kobëc ẖayf 86
H̱ayf d Qënţo 88
H̱ëlmo d Ǧëzale 91
Faẖo xayën! 93
Sahmo 2
Zabno d H̱anne Bë-H̱aydo
Bёṯёr më Yawse 101
H̱anne këmsalëm ruẖe 107
Zabno dlo mu H̱anne 109
Zabno d qaḏi b Mërde 110
Nfoqo më ẖabis w dcoro l Sare 121
Han naqqa ţrowe šayno! 122
Darbo d Sare, kibe admo! 126
Cayne fayiši la-xalf! 129
Sahmo 3
H̱aşlo, lëno gëd ubetulle!
Më ẖaṯo dcoro l ẖaye 135
I damme gëd xëlşo! 142
Aẖun! Mëdlox tfёnge w sësyo, loxne! 143
Haṯe lamme ẖarayto! 146
Bdele yawmo ẖaṯo 148
Meqëm mi afe 151
Riẖane d Bë-H̱assane 154
Qaşёd d Čalabiyo 156
Sare Bë-H̱anne-H̱aydo, kmiẖawlo 160
Sahmo 4
Këtlan qale, ya mawto w ya fiyošo, biyya!
Awwël hrošo mi cašёrto d Čalabiyo 175
Mẖawunne! 177
Fëşẖo, ţwir dёžmёn! 180
Ha këlle, hano kafan w hano ste riši! 185
Farq d Šamcën H̱anne-H̱aydo ma ẖrene 188
Dars l Saroẖano 190
Aṯto mëskento ţayayto, hawila ţalab më Šamcën H̱anne-H̱aydo 193
Calaqat doştaniye cam cašёryoṯo kurmanj 194
Čalabiyo w Saroẖano kmaydi ẖayf 200
Qiyomo d H̱ajo III w Calike Baţţe 205
Aydarbo aṯyo b iḏayna? 206
Čalabiyo kobëc mxarbёţ Sorino 209
Mёštuṯo 213
Ţëmtiyo l bolo d Saroẖano 216
Sahmo 5
Šayno w ẖёrobo
Mẖalëq dawse l šayno 225
Qëwolo d šayno 228
Damme d šayno 230
Sahmo 6
Qërowo d afe
Koṯe xbar 235
Ytëwto b jemëc, b Astël 238
Sahmo 7
Šato 1913, Ağawiye b Ţurcabdin kmëẖbosi
Msik Šamcën Ağa 243
Tëwbilo d ağawiye 247
Më Mёḏyaḏ l Mërde, darbo b cёḏab w yarixo 249
B Omid – ifade qamayto 254
B Xarpuţ ẖaye d ẖabis 259
Ţurcabdin bёṯёr man ağawiye 261
Sahmo 8
Meqëm mu Sayfo
Cboro d oşmanli b ẖarb qamoyo d cëlmo 267
Sayfo aṯi, griši sayfe! 275
Mën saymina? 279
Mën w mën, kuraxwo b bolo d Malke 281
Meqëm mu Sayfo, lëqoyo cam Saroxano 282
B Beṯ-Nahrin, b Ţurcabdin − calaqat d ţaye w mšiẖoye 283
Hayye d Qëwomo Qarare 285
Ciwardo, Hazax, H̱aẖ, Zaz,...
ẖёḏoro l qëwomo 287
Hjomo cal qaraqol 289
Ylofo cal silaẖ ẖaṯo 296
Qrayto l hawir 297
Ţёmtiyo, mëdhoye l Sorino 299
Meqëm mu hrošo cal Mёḏyaḏ 303
Sahmo 9 Sayfo b Sorino Sayfo cal Sorino! 309
Pilan – qaţlo l Malke 316
Pilan – hrošo rabo cal Sorino 320
Yawmo – bayn mawto aw qiyomo 322
Qëwomo mqabël d kafno 327
”Silaẖ d mid, madcerulle!” 331
”Mudu silaẖ d këtxu!” 332
Rağlo d salëhi – këzza w kuṯyo l qaraqol 339
Mёštuṯo w ẖadisa 341
Laẖmo d baluţe 345
Mawto, howe ёšmox b ẖёşẖaş d arco! 346
Maclay, huz šambar! 348
Qaţlo b Sorino 351
Niše, bnoṯo, nacime ntiše,...
mën aṯi b qarcayye? 355
Sahmo 10
Šamcën H̱anne-H̱aydo kmahzëm mu ẖabis
B ẖa darbo, kowe xalaş 365
Šamcën H̱anne-H̱aydo nafëq mu ẖabis,
xabro kmibarbëz 370
Calike Baţţe, meqëm d ëzze lë Nşiwën 371
Qayse w qurme d qayse l šërke d Buğdёd w Berlin 374
Mazlo d Calike Baţţe lë Nşiwën 380
Qum Caliko, ẖzay! Mẖawţina! 383
Zboţo d Dayro da Şlibo më cašёrto d Caliye Rammo 391
Noše kmitaẖsëdi më Šamcën H̱anne-H̱aydo 395
H̱ayf d Calike Baţţe 396
B niše ntiše, nošo lë mëftakarwo 402
Šuğlo fayёš cal katfo d more! 407
Čalabiyo, Saroẖano w H̱ajo knëfqi mu ẖabis 411
H̱awruṯo cam H̱ajo III haqqayo! 414
Saroxano w ẖawruṯo d këtle 416
Cam miṯo lë kmimёṯ, ẖaye këmdawmi 417
Sahmo 12
Dcoro l Sorino
Ţrowe haymonuṯo b ẖaylo d kit! 421
Hjomo cal Sorino 423
H̱ayf d H̱ajo 427
Ftaẖu darbo! 429
Sahmo 13
Bёṯёr mu ẖabis, ẖaye d maqḏele Šamcën H̱anne-H̱aydo
Zabno d maqḏele b ẖabis d Cëntab 435
Dcoro d Šamcën H̱anne-H̱aydo l Sare 438
Šato 1931, hjomo naqla ẖreto cal Sorino! 443
Cësyan d Šex Sacid 447
Riš-wazire Cёsmat İnönü koṯe l Sorino 449
B ”Şark Seyahati Raporu”
Cësmat İnönü cal Sorino 456
Cal iḏo d qačağčiye, qaţlo dë tre cësekër 459
Masale ẖreto d namus 469
Šamcën H̱anne-H̱aydo
kcowëd d markëw šayno w ẖḏoyuṯo 476
Më ẖaṯo, kcëmri Sare w Sorino 478
Zabno ẖaroyo d Šamcën H̱anne-H̱aydo 482
Mẖasyo Šamcën!
Rabbi!
Ruẖox dayëm hëwyo ṯnёẖto! 488
Sahmo 14
Mu yawmo Šamcën H̱anne-H̱aydo dë nqil,
hul adyawma zabno d fayët
Šamcën më ẖaṯo aṯi l cëlmo 493
B Mёḏyaḏ halxo lašan Qёbrës 495
Bёṯёr më Šamcën H̱anne-H̱aydo, ẖaye d nacime w nacime d nacime d cayiši 500
Yawsef cam Jihangir u pelewan 505
Aẖ ẖaramiye koṯёn lu sawal d Yawsef 511
Bnoṯo d Šamcën H̱anne-H̱aydo Mede d aṯi cal qarce d Cazze Kore 518
H̱ëwolo d Cazze 522
Taṯir Cazze d këtla cal şёroyo w kurmanj 525
Sahmo 15
Aṯro, fuš b šayno!
Ya Ţurcabdin, fёšyo b šayno!
Jbiri şёroye ţorёn Ţurcabdin 537
Cwodo Sare d ducro l şёroye 539
Sare më ẖaṯo kcëmro 544
Purchase Information:
